22 сакавіка - Дзень памяці Хатынскай трагедыі

     80 гадоў таму знікла з жыцця ціхая ветлая беларуская вёсачка. Ад рук нацыстаў загінулі амаль усе яе жыхары. Трагедыя гэтай вёскі - не проста старонка Вялікай Айчыннай вайны, гэта сімвал вялікай трагедыі, наш боль. Бяда здарылася 22 сакавіка 1943года.У гэты дзень для аднаўлення пашкоджанай партызанамі паміж Плешчаніцамі і Лагойскам лініі сувязі былі накіраваны два ўзводы 1-й роты 118-га паліцэйскага ахоўнага батальёна. Пад'ехаўшы да месца абрыву, паліцаі і немцы патрапілі ў засаду, арганізаваную партызанамі з атрада «Мсцівец». У перастрэлцы быў забіты нямецкі шэф-камандзір роты гаўптман Ганс Вельке-чэмпіён Алімпіяды 1936-га ў Германіі, тады ўлюбёнец Гітлера. Пасля інцыдэнту з Лагойска быў выкліканы спецбатальён на чале са штурбанфюрэрам Оскарам Дзірлевангерам. Па пакінутых на сакавіцкім снезе слядах партызан фашысцкія захопнікі прыйшлі ў акружаную лесам Хатынь.

     Трагедыя Хатыні

     Ні ў чым невінаватым людзям карнікі вынеслі смяротны прысуд. З дамоў у вёсцы фашысты выгналі старых, дзяцей, жанчын і мужчын. Хворых і нямоглых падштурхоўвалі прыкладамі.Сагналі ўсіх у хлеў на ўскраіне, у якім калісьці захоўвалася сена...сцены драўлянага хлява, аблітыя бензінам, імгненна загарэліся.Людзі закрычалі ад жаху. Пад напорам дзясяткаў чалавечых целаў не вытрымалі і паваліліся дзверы. У падпаленай вопратцы, ахопленыя жахам людзі кінуліся бегчы, але тых, хто вырываўся з полымя, фашысты стрымана расстрэльвалі з аўтаматаў і кулямётаў…

    Сакавіцкі дзень 1943 года стаў апошнім для 149 хатынцаў, з іх 75 дзяцей да 16-гадовага ўзросту. У полымі зніклі 26 дамоў. На месцы лясной вёскі засталіся папялішча ды сіратліва тырчаць печкавыя трубы.

      Шэсць чалавек цудам пазбеглі гібелі. Паскакаў на кані ў суседнюю вёску 13-гадовы Аляксандр Жалабковіч. Схаваліся брат і сястра Яскевічы-Уладзімір (13лет) і Соф'я (9лет). Траім хатынцам было наканавана выжыць, выбраўшыся з палаючага хлява: 7-гадоваму Віктару Жалабковічу, 12-гадоваму Антону Бараноўскаму і 56-гадоваму Іосіфу Іосіфавічу Камінскаму. У жывых пасля трагічных падзей 22 сакавіка застаўся і 12-гадовы Антон Бараноўскі. Ён быў паранены ў нагу разрыўной куляй, гітлераўцы прынялі яго за мёртвага, што і выратавала жыццё дзіцяці. Абгарэлых, зраненых Антона Бараноўскага і Віцю Жалабковіча падабралі і выходзілі жыхары суседніх вёсак. Пасля вайны дзеці выхоўваліся ў дзіцячым доме г.п. Плешчаніцы. Антон Бараноўскі пазней жыў у Мінску, трагічна загінуў у 1969 годзе.

     Няскораны чалавек

     Адзіны Дарослы сведка Хатынскай трагедыі 56-гадовы вясковы каваль Іосіф Камінскі, абгарэлы і зранены, прыйшоў у прытомнасць позна ўначы, калі фашыстаў ужо не было ў вёсцы. Яму давялося перажыць яшчэ адзін цяжкі ўдар: сярод целаў аднавяскоўцаў ён знайшоў свайго зраненага сына. Хлопчык быў смяротна паранены ў жывот, атрымаў моцныя апёкі. Ён памёр на руках у бацькі. Гэты трагічны момант з жыцця Іосіфа Камінскага пакладзены ў аснову стварэння скульптуры мемарыяльнага комплексу «Хатынь» – «Непакораны чалавек». Іосіф Іосіфавіч Камінскі пасля вайны жыў у вёсцы козыры Лагойскага раёна Мінскай вобласці. Да апошніх дзён жыцця прыходзіў у Хатынь. Памёр у 1973 годзе, пахаваны ў Лагойску.

     Хатынскія званы заклікаюць: "Памятаеце, людзі!"

     Трагедыя Хатыні - не выпадковы эпізод вайны, а адзін з тысячы фактаў, якія сведчаць аб мэтанакіраванай палітыцы генацыду гітлераўскай Германіі ў адносінах да насельніцтва Беларусі. Страшны лёс знішчэння разам з Хатынню падзялілі звыш 9 000 вёсак і вёсак Беларусі. Некаторыя з іх, спаленыя разам з людзьмі, як і Хатынь, пасля вайны ўжо не адрадзіліся.

    Намесці Хатыні ў 1969 годзе, у памяць ушанавання ахвяр фашызму на тэрыторыі Беларусі, быў адкрыты мемарыяльны комплекс «Хатынь». Ініцыятарам стварэння хатынскага мемарыяла быў першы сакратар ЦК БССР Пётр Машэраў. Аўтарамі мемарыяла з'яўляюцца архітэктары Юрый Градаў, Валянцін Занковіч, Леанід Левін і скульптар Сяргей Селіханаў. Комплекс паўтарае планіроўку былой вёскі.